پوشاک کوهپیمایی و کوهنوردی در انواع و اقسام گوناگون وجود دارد و باید توجه داشت که هیچ یک از انواع پوشاک خاصیت گرمازایی ندارند بلکه دمای بدن را حفظ و عایق بدن هستند.

 

ویژگی های پوشاک در کوهستان:

-سبک و مقاوم باشد

-دارای رنگ مناسب با محیط باشد( استتار با محیط نباشد)

-چنانچه رطوبت  بگیرد سریع خشک شود

-دارای تنفس مطلوب باشد

-مقاوم در مقابل عوامل جوی  باشد

-از نظر اندازه خیلی جذب بدن و خیلی بزرگتر از بدن نباشد

 

امروزه بیشتر پوشاک کوهستان را از دو نوع پارچه بنام پلار و گورتکس تهیه می کنند.

 

پلار :

پارچه های پلار از کرک و پلی استر تهیه می شوند و به جهت شکل فیزیکی این پارچه گرمای بدن در لابلای برآمدگی های این پارچه حفظ می گردد .این پارچه نسبتا سبک و مقاوم است و در صورت خیس شدن سریع خشک می شود و بوی را به خود نمی گیرد.

 

گورتکس : این  نوع پوشاک از پارچه گورتکس که معمولا از 3 لایه تشکیل شده ساخته می شوند که ویژگیهای اصلی آن عبور ذرات بخار تعرق بدن که در اثر تحرک در کوهستان بوجود می آید به بیرون و جلوگیری از نفوذ باد و رطوبت ناشی از عوامل جوی به داخل می باشد ( منافذ این پارچه 0.2 میکرون قطر دارد در حالیکه اندازه هر قطره آب 2000 بار بزرگتر از منافذ این پارچه می باشد. در نتیجه بخار بدن خارج و آب به داخل وارد نمی شود)

***کوهستان همیشه دارای هوای متغیر است حتی در فصول گرم هم پوشاک اضافه همراه داشته باشید.

 

استفاده از پوشاک کوهنوردی برای رسیدن به ایده آلهای زیر است:

خشک ، گرم ، راحت و سالم ماندن بالباسهایی کم حجم تر و سبک تر تا جای ممکن در طول اجرای برنامه کوهنوردی وبه طبع هر چه پوشاکی که انتخاب می کنیم دقیق تر و تخصصی تر باشد به این اهداف بیشتر نزدیک خواهیم شد و البته هزینه های گزاف تری نیز باید پرداخت کنیم.

 

.

دسته بندی سنتی پوشاک کوهنوردی:

اکثر کوهنوردان با واژه هایی چون لایه اول یا بیس(base layer) ، لایه میانی (middle layer) و لایه بیرونی ، گورتکس(outer layer , out shell) آشنایی دارند. این تقسیم بندی چندین سال است که در تقسیم بندی پوشاک کوهنوردی به 3 طبقه جدا استفاده می شود.

هرکدام از لایه ها وظیفه تامین دسته به خصوصی از اهداف استفاده از لباس کوهنوردی را بر عهده دارند که بدین شکل است :

 لایه اول برای خشک و تمیز نگاه داشتن بدن در طول فعالیت

لایه دوم برای حفظ گرما و تامین دمای مناسب بدن چه در طول فعالیت و چه به هنگام استراحت در کمپ یا توقف ها

 لایه سوم و بیرونی جهت محافظت از باد ، باران و برف

 

 .

لایه اول:

این پوشاک شامل پیراهن ، شلوار ،دستکش ، کلاه و حتی جوراب می شود. پوشاک این گروه در تماس مستقیم با بدن وپوست بوده و وظیفه انتقال رطوبت بدن ناشی از تعرق از پوست به بیرون لباس (و لایه های بعدی) را بر عهده دارند تا بدن ما تا جای ممکن خشک بماند.

 درمدلهای فنی و گران قیمت تر خاصیت ضد باکتری و میکروبی نیز به این لباسها اضافه شده تا از بروز بیماری به خصوص بیماری های پوستی جلوگیری کند زیراکه ممکن است در یک برنامه صعود به ارتفاعات بلند در مدت زمان طولانی امکان استحمام برای کوهنورد وجود نداشته باشد.

 نکته اصلی پوشاک لایه اول جذب بودن یاهمان استرچ بودن آنهاست. حتما هر پوشاکی از کلاه تا دستکش برای این لایه انتخاب می کنید باید جذب بدن شما باشد( مانند لباس غواصی ) تا به شما آزادی عمل و راحتی در کار را بدهد و با تماس نزدیک تر با سطح پوست سریع تر رطوبت بدن شما را گرفته و شما را خشک نگه دارد.

اگر دقت کرده باشید اکثر لباسهای لایه اول کوهنوردی به رنگ مشکی یا رنگی تیره است. دلیل آن این است که هرچه رنگ لباس تیره باشد خاصیت محافظت از اشعه ماورای بنفش آن بیشتر  شده و  بدن شما بیشتر محافظت خواهد شد به طوری که رنگ مشکی 5برابر رنگ سفید این خاصیت را دارا است.

 اگرچه معمولا روی این لایه ما ازلایه های دوم ویا سوم نیز استفاده می کنیم اما بسیار پیش می آید حتی در یک برنامه زمستانی به دلیل تابش مستقیم آفتاب روی سطوح پر برف و درخشان در یک هوای صاف و بدون باد با اندکی فعالیت روز گرم و پر حرارتی را تجربه میکنیم و تنها چیزی که بر تن داریم لایه های اول است و در این حالت از آسمان توسط خورشید و از زمین توسط انعکاس اشعه توسط برفها در معرض آسیبهای شدید اشعه ماورای بنفش هستیم به خصوص که در ارتفاعات شدت این اشعه نیز به خاطرغلظت کمتر هوا بیشتر است و اینجاست که رنگ مشکی و خاصیت ضد اشعه بودن لباس ارزش خود را به خوبی نشان می دهد.

یکی از مهمترین پوشاکی که در کوهنوردی زیاد جدی گرفته نمی شود ولی بسیار بسیار حیاتی است استفاده ازدستکش لایه اول در برنامه های زمستانی است.

 بارها شده که می بینیم کوهنوردان دستکشهای گرانقیمت و ضخیم کوهنوردی خریداری می کنند ولی در زیرآن دستکش جذب لایه اول استفاده نکرده اند و همین افراد در حین برنامه به دلیل اینکه برخی کارهای ریز و ظریف را نمی توانند با دستکش ضخیم خود انجام دهند یا از انجام آن کار که ممکن است ضروری باشد یا ارزشمند ، صرفنظر می کنند و یا با در آوردن دستکش و در معرض سرما زدگی قرار دادن دست باریسکی بالا کار را انجام می دهند در حالیکه اگر در زیر دستکش ضخیم و گرم خود از یک جفت دستکش لایه اول جذب نیز استفاده کنند می توانند با خیالی آسوده و بدون نگرانی از سرمازدگی دست ، دستکش ضخیم را در آورده و کار چنددقیقه ای خود را بدون استرس و تحمل سرما به دقت انجام دهند. کارهایی مثل در آوردن خوراکی و آب از جیب یا کوله پشتی ، مرتب کردن وسیله ای که به کوله پشتی بسته ایم ، برپایی یا جمع کردن چادر ، بستن یا محکم کردن بندکفش و یا کرامپون ، عکاسی و فیلمبرداری از صحنه ها و زیبایی های مسیر به خصوص بر روی قله.

 

از موارد مهم دیگر استفاده از کلاه ضد طوفان از نوع لایه اول است . استفاده از کلاههای ضد طوفان که حالت جذب ندارند باعث می شوند که کوهنورد احساس راحتی به هنگام استفاده از آن رانداشته باشد و به خصوص در شرایط طوفان و باد با حرکت و ایجاد ضربه روی صورت کوهنورد ایجاد ناراحتی و استرس کند . کلاه ضد طوفان ذاتا پوشاک راحت و دلخواهی نیست پس حداقل راحت ترین نوع آنرا که از نوع لایه اول و جذب است انتخاب کنید تا زجر کمتری بکشید به خصوص اینکه اصولا این وسیله را درشرایط سخت استفاده می کنیم. از آنجا که لباس بیرونی ما دارای کلاه هستندجهت جلوگیری از نفوذ باد و باران و افزایش گرما از آنها کمک می گیریم.

 

پیراهن و شلوار لایه اول در دو مدل زمستانی و تابستانی تولید می شوند . در نوع تابستانی که فوق العاده سبک است خاصیت گرمایی در نظر گرفته نشده بلکه تبادل هوای بیرون و داخل لباس نیز در نظر گرفته شده تا بدن خنک بماند و در یک فعالیت گرم تابستانی فرد گرما زده نشود.

پیراهن و شلوار لایه اول زمستانی از نوع پشم مصنوعی بوده که بدن را در حین فعالیت گرم نگه می دارند و تا حدودی نیز درمقابل نفوذ باد نیز مقاوم هستند و سنگین تر نیز می باشند . معمولا کارخانه های تولید کننده در توضیحات این لباسها نوع لایه اول را به لحاظ تابستانی بودن یا زمستانی بودن مشخص می کنند اما آنچیز که برای لایه اول زمستانیشناخته شده و معتبر است تولیدات کارخانه پلارتک(Polartec) است که کارخانه های زیادی از محصولات این شرکت در تولیدات خود استفاده میکنند. می توانید لایه اول تابستانی را فراموش کنید و با لباسهای ساده تربرنامه های ارتفاعات تا 4000 متری و یکی دو روزه خود را در فصل گرم انجام دهید اما حداقل استفاده از دستکش و پیراهن لایه اول را در برنامه زمستانی رعایت کنید زیراکه معمولا بیشترین آسیب در زمستان از این دو ناحیه است (دربحث مربوط به سرمازدگی به خاطر در معرض مستقیم باد و سرما قرار داشتن دستها یا به جهت خیس بودن پیراهن).

لایه میانی:

این پوشاک را بر روی پوشاک لایه اول می پوشند و هدف گرم نگه داشتن بدن است از این رو به آن لایه گرمایی(insulation) نیز می گویند.

لایه میانی ممکن است یک یا چند لباس از جنس پشم مصنوعی مثل تولیدات کارخانهPolartec باشد یا پوشاکی از جنس الیاف مصنوعی و یا پر . پوشاک گرمایی از جنس پشم مصنوعی برای گرم نگه داشتن بدن حین فعالیت دریک روز بسیار سرد یا یک فعالیت بسیار سبک است . به این معنا که گرم نگهداشتن بدن شما منوط به انجام فعالیت است .آنگاه این لباس گرما را کمتر ازدست داده و شما احساس تعادل می کنید اما اگر برای دقایقی متوقف شوید رفته رفته احساس سرما به شما باز می گردد. از این رو به این پوشاک لایه فعال یاActive layer می گویند یعنی پوشاک درزمان فعالیت.

اما از پوشاک جنس الیاف یا پر جهت حفظ دما و گرم نگه داشتن بدن زمانی که فعالیتی ندارید استفاده می شود مثل توقف های طولانی تر ،داخل چادر و استراحت.

در واقع عمدتا هرجا پوشاک به عنوان لایه میانی یاMiddle layer دسته بندی شد منظور همانActive Layer است و هرجا پوشاک به عنوانInsulation عنوان شد منظور پوشاک پر یا الیاف است .

پس این نکته را در نظر داشته باشید اگر چند دست هم پوشاک میانی پشم مصنوعی بپوشید و در یک شب زمستان داخل چادر بروید پس از مدتی حتما با احساس سرمای زیاد مجبور به تحرک میشوید تا خود را گرم کنید و در برنامه های زمستانی برای مواقع اضطراری هم که شده حتما باید در برنامه ای یک روزه نیز حداقل کت پر یا الیاف همراه داشته باشید.

اگر قصد شب مانی در یک برنامه زمستانی را دارید کلید استراحت راحت در چادر به لحاظ پوشاک استفاده از کت پر و جوراب پر است به خصوص هنگام خواب بهترین پوش کفش دوپوش نیز راحتی وگرمای یک جفت جوراب پر را به شما نمی دهد.

لایه بیرونی:

این لایه در ایران عمدتا با نام گورتکس شناخته می شود که نام یک کمپانی تولید پارچه است . درست مثل لایه اول زمستانی و لایه میانی که با نام پلار در ایران شناخته شده و منظورپوشاک از جنس پشم مصنوعی است.

این لایه آخرین لباسی است که می پوشیم وپوشاک در معرض فضای آزاد قرار می گیرد. بنابراین این پوشاک ضد باد و ضد آب است و رطوبت یا همان بخار آبی که از لایه اول به میانی و سپس به آن رسیده را باید بتواند به بیرون انتقال دهد تا چرخه خشک ماندن بدن با چرخه خشک ماندن لباسها کامل شود.به عمل انتقال بخار آب از لباس به بیرون اصطلاحا تنفس می گویند.

گتر کوهنوردی پوشاکی است که فقط در این لایه وجوددارد.گتر از پوشاک واجب برنامه های زمستانی حتی یک روزه است.

شلوار و کاپشن این لایه در انواع یک لایه ، دولایه و سه لایه تولید می شود که سبک تر وخنک تر تا گرم تر و سنگین تر و البته گرانتر میباشد. بسته به نوع برنامه و سایر پوشاک لایه اول و دوم اینکه از چند لایه آن استفاده کنید را باید متوجه شوید. این لایه خود با دو دسته بندی جداگانه معرفی میشوند یکی لایه نرمSoft shell و یکی لایه سختHard shell.

لایه نرم پوشاکی از جنس پشم مصنوعی اما بسیار مقاوم در برابر باد و رطوبت است و در مقابلHard Shell پوشاکی از جنس نوعی پلاستیک است که به پارچه چسبانده یا اصطلاحا لمینیت شده که قابلیت تنفس بالایی دارد و صد در صد ضد باد و آب است.

 معایب ومزایای هرکدام چیست؟ نوع نرم خاصیت گرمایی بالایی دارد و می تواند کارلایه میانی را هم انجام دهد یعنی می توانید لایه میانی را حذف کنید و بادو لایه یکی لایه اول و بر روی آن لایه نرم بیرونی یک برنامه در هوای سرد انجام دهید و از سبکی ، گرمی و تنفس بالای پوشاک خودلذت ببرید.

اما این پوشاک ضد آب و باد نیست بلکه مقاوم در برابر باد و آب است یعنی اینکه به راحتی خیس نمی شوند و آب جذب نمی کنند و درصد بالایی ازنفوذ باد نیز جلوگیری می کنند پس در هوایی بدون بارندگی یا با بارش خفیف مناسب هستند .

بنابر این مزایای آنها تنفس بالاتر نسبت به نوع سخت ، آزادی عمل و راحتی بیشتر در تن کوهنورد ، گرمای بیشتر و امکان حذف لایه میانی است و عیب آن این است که برای شرایط بسیار سخت به لحاظ بارندگی یا فعالیت طولانی مدت در بارش مناسب نیست .

 اما نکته ای که وجود دارد این است کهعمدتا ما تنها در شرایطی اقدام به صعود می کنیم که مناسب استفاده از نوع نرم است مگر در صعودهای ارتفاعات بسیار بلند و یا گیرافتادن در شرایطی پیش بینی نشده. دقت کنید اگر از نوع نرم میخواهید استفاده کنید حتما از نوع کلاه دار بوده و کلاه آن نیز از نوع جنس خود لباس باشد و از جنس متفاوت ونازک نباشد و الا چیزی که خریداری کرده اید بیشتر به لایه میانی شباهت دارد تا استفاده به عنوان لایه بیرونی.

چند نکته:

* برای دستکش یکی از بهترین ترکیبها استفاده از دستکش جذب لایه اول ، یک جفت دستکش گرم پنج انگشتی به عنوان لایه میانی و یک جفت روکش دستکش ضد آب و باد تنفسی سبک 2 انگشتی به عنوان لایه بیرونی است که نسبت به سختی شرایط می توانید از آنها استفاده کنید.

*لباسهای خیس خود را در چادر ابتدادر چادر آویزان کنید و موقع خواب به داخل کیسه خواب ببرید تا فردا صبح برای ادامه کار در برنامه زمستانی لباسهایتان خشک و قابل استفاده باشند.به جورابها و خشک کردن آنها اهمیت دهید و اگر احساس می کنید ممکن است تافردا صبح نیز داخل کیسه خواب خشک نشوند آنها را موقع خواب زیر پیراهن خودو روی شکمتان بگذارید تا خشک شوند.

*لباسهای بیرونی و گترهای خود را قبل از آمدن داخل چادر در برنامه های زمستانی ابتدا با برس یا فرچه کوچکی که همراه خود می برید از برف پاک کنید و سپس داخل چادر بروید تا برفهای روی لباسهایتان کل وسایل چادر را خیس نکند و خود لباسها نیز سریع تر خشک شوند.

*لباسها اکثرا از الیاف مصنوعی وقابل اشتعال تهیه شده اند. از قرار دادن آنها نزدیک شعله آتش برای خشک کردن جدا بپرهیزید که بسیار خطرناک است .همچنین در تماس با اشیاع داغ نیزآسیب پذیر هستند.

*هرگز لباسهای کوهنوردی خود را اتونکنید ، با آب داغ و مواد شوینده قوی شستشو نکنید. از آب ولرم و شوینده های ملایم مانند صابون ها برای این منظور استفاده نمایید و برای خشک کردن آنها نیز لباسها را در سایه قرار دهید تا به آرامی خشک شوند و در مقابل آفتاب آنها را پهن نکنید.

*هنگام فعالیت با لباسهای کوهنوردی از آنجا که از تنفس بالایی برخوردارند بدن شما کمتر خیس شده و شما تعرق بدنتان را کمتر متوجه می شوید لذا چنانچه بیش از حد نیاز لباس به تن داشته باشید با تعرق شدید در حال از دست دادن آب با ارزش از بدن هستید بدون آنکه شاید احساس کنید.

* پس از توقف برای استراحت چنانچه لباس ضد بادی به تن ندارید اولین کار پوشیدن آن است تا باد به بدن مرطوب شما نخورده و سرما شما را فرا نگیرد چراکه بدن شما برای گرم کردن مجدد بدن و جبران آن بایدکالریهای با ارزشی را که برای صعود پس انداز کرده اید را برای گرم کردن شما به هنگام توقف و استراحتهای بین راه مصرف کند.کم کردن و اضافه کردن به موقع لباس ها در حین صعود یکی از مهارتهای کوهنوردی است که علیرغم بیمیلی و بی حوصلگی در هنگام صعود به این کار باید آنرا تمرین کنید و برای خود عادی سازید.

*اگر پیراهن لایه اول یا میانی انتخاب کرده اید که دارای کلاه است اما این کلاه لباس را گرانتر کرده ارزشش را دارد که این هزینه را بپردازید و در برنامه همواره کلاهی در دسترس برای استفاده سریع داشته باشید.

 

*سعی کنید در پوشیدن پوشاک اصل پنجره دو جداره را رعایت کنید بدین معنی که لایه لایه پوشیدن به مراتب مناسب تر از پوشیدن یک لباس ضخیم است.

 

پوشش لباس در فصل های مختلف

» توضیحات :

 پوشيدن سيستم لباس ها با هم در شرايط اب و هوايي فرق مي كند البته اين نوع لباس پوشيدن به قدرت و توانايي فرد هم بستگي دارد. 

پوشيدن لباس را می توان به 6 دسته تقسیم نمود که 5 دسته از آن پوشاک اولیه که به شرایط آب و هوایی بستگی دارد و 1 دسته از آن پوشاک ثانویه که پوشاک اضافی و ضروری به حساب می آیند که در هر شرایطی باید آن ها را به همراه داشته باشیم البته اين نوع لباس پوشيدن به قدرت و توانايي فرد و درچه فصلی و به چه ارتفاعی رفتن بستگی دارد.

 

» نمونه هايي از لباس هاي سيستم لايه اي :

1. كوهنوردي در هواي گرم              2. كوهنوردي در هواي خنك

3. كوهنوردي در هواي کمی سرد       4. كوهنوردي در هواي سرد و كمپ      

5. كوهنوردي در هواي توفاني

 

 

 

 

1. كوهنوردي در هواي گرم :

جوراب دستکش کلاه لایه بیرونی لایه عایق لایه مجاور پوست نخی - - - - لبه دار (منفذ دار) - - - - تیشرت نخی و شلوارک کتان زیرپوش نخی

»توضیحات و پوشاک ثانویه : همیشه دو عدد تیشرت به همراه داشته باشید که در صورت عرق کردن ، خیس شدن آن را  عوض کنید + گتر کوتاه (شن اسکی و گلی) + پانچو (بارش ناگهانی باران) + یک سری البسه اضافی که برای مثال داشتن بادگیر و شلوار دو پوش که از جنس شمعی یا پلیستر است برای تمام فصول مناسب می باشد

 

2. كوهنوردي در هواي خنك:

جوراب دستکش کلاه لایه بیرونی لایه عایق لایه مجاور پوست نخی نخی یا بافتنی لبه دار و هد بند - - - - تیشرت  و شلوار کتان زیرپوش نخی

» توضیحات و پوشاک ثانویه : گتر کوتاه (شن اسکی و گلی) + پانچو (بارش ناگهانی باران) + یک سری البسه اضافی

 

 

 

 

 

3. كوهنوردي در هواي کمی سرد:

جوراب دستکش کلاه لایه بیرونی لایه عایق لایه مجاور پوست نخی و بافتنی یا پشمی بافتنی یا پشمی یا پلار بافتنی یا پلار معمولی جلیقه پر یا پلار پیراهن و شلوار پلار معمولی بلوز استرج و شلوار استرج

» توضیحات و پوشاک ثانویه : گتر بلند+ پانچو (بارش ناگهانی باران و برف) + یک سری البسه اضافی

4. كوهنوردي در هواي سرد و كمپ:   جوراب دستکش کلاه لایه بیرونی لایه عایق لایه مجاور پوست شرایط پشمی یا حوله ای استرج و پشمی یا پلار و گورتکس پشمی یا پلار کاپشن گورتکس و شلوار گورتکس پیراهن پلار و شلوار پلار (پلار استرج) بلوز استرج و شلوار استرج سرد پر استرج یا پر پشمی یاپلار - - - - کاپشن پر و شلوارپر بلوز استرج وشلوار استرج کمپ     » توضیحات و پوشاک ثانویه : در صورت داشتن کفش دو پوش و ... باید جوراب مخصوص همان کفش و تولید همان شرکتی که این کفش را ساخته است تهیه نمود +  گتر بلند + یک سری البسه اضافی

5. كوهنوردي در هواي توفاني:   جوراب دستکش کلاه لایه بیرونی لایه عایق لایه مجاور پوست  پشمی یا حوله ای استرج و پشم یا  گورتکس و پر طوفان کاپشن گورتکس پر و شلوار گورتکس پر پیراهن پلار و شلوار پلار (پلار استرج) بلوز استرج و شلوار استرج     » توضیحات و پوشاک ثانویه : در چنین شرایطی داشتن گتر بلند یا سوپر (ایجاد لایه اضافی ، کفش سه پوش) + یک سری البسه اضافی

 

گردآوری مطالب : فرشید علمداری

تنظیم : آتیه