به نام خالق زیباییها
مینی بوس در بزرگراه شهید بابایی درحال حرکت بود و بارش باران صبحگاهی کم کم به برف تبدیل میشد، طرفین بزرگراه از بارش شب گذشته سفید پوش بود و برفهای نشسته بر روی درختان کاج زیبایی آنرا دوچندان میکرد، در انتهای بزرگراه بعد از سه راهی جاده هراز مینی بوس متوقف شد و این نشانگر آن بود که که میخواهیم وارد منطقه حفاظت شده پارک ملی خجیر شویم که بدون مجوز مقدور نیست!
نگهبانی پس از ملاحظه مجوز ورود ما و دادن توضیحات لازم اجازه حرکت به مینی بوس داد.
حدود 10 کیلومتر در جاده ای آسفالته حرکت کردیم وساعت 7.50 صبح در منطقه ای توقف کردیم که سمت راست آن ارتفاعاتی زیبا و سمت چپ آن دشتی وسیع و جنگلی پاییزی در کنار رودخانه به چشم میخورد، معلوم شد محل شروع پیمایش همینجاست! پارک جنگلی خجیر...
کوله ها را برداشتیم و از ماشین پیاده شدیم ، از برف دیگرخبری نبود اما باران ملایمی در حال باریدن بود که طراوت خاصی به فضا داده بود.
بوته زارهای وسیع و زیبا را پشت سر گذاشته و به کنار رودخانه جاجرود رسیدیم و از کنار رود که مسیری سنگلاخی بود مسیر را طی کردیم.
اولین جایی که توقف کردیم چشمه ای بزرگ و بسیار زیبا بود که آب آن از کف زمین می جوشید و بیرون می آمد و پس از طی مسیری کوتاه وارد رودخانه میشد . طرف دیگر چشمه پر بود از درختان رنگارنگ که پاییز آنها را رنگ آمیزی کرده بود.
پارک ملی خجیر، همانند پارک ملی سرخه‌حصار در شرق تهران و مساحت آن در حدود ۱۰۰۱۳ هکتار می‌باشد که از پوشش گیاهی و جانوری (پستانداران، پرندگان و خزندگان) برخوردار بوده و تحت حفاظت رسمی سازمان حفاظت محیط زیست ایران قرار دارد.
پارك ملي خجير پس از انتخاب شهر تهران به عنوان پايتخت كشور(1133 خورشيدي) در زمان قاجاريه با نامهاي قرق سلطنتي يا شكارگاه سلطنتي تحت حفاظت قرار گرفت. پس از پيروزي انقلاب اسلامي ايران با تصويب شوراي انقلاب اداره آن به سازمان حفاظت محيط زيست محول گرديد و طي مصوبه شماره 90 تاريخ 21/6/61 شورايعالي حفاظت محيط زيست با حدود و ثغور مشخص به عنوان پارك ملي تعيين گرديد.
پوشش گياهي: بنه,بادام كوهي,ارس ,داغداغان, چنار,سپيدار,پده ,بيد ,زالزالك تبريزي ,افرا, زبان گنجشك,عرعر, اقاقيا ,كاج ,تنگرس ,تمشك ,گز,شيشعان , روناس ,زرشك ,سوفورا,شيرخشت ,سياه تلو,دغدغك ,ارمك .
پستانداران: كل وبز, قوچ و ميش البرزمركزي,گراز,پلنگ, كفتار,روباه قرمز, شغال,گوركن,گربه وحشي,خرگوش.
پرندگان : انواع گونه هاي پرنده اعم از مهاجر، آبزي ، شكاري.
خزندگان :انواع مار,قورباغه و وزغ ،لاك پشت.
در ادامه راه وارد جنگلهایی شدیم که عمده درختان آن نارون بود و برگهای زرد خود را ریخته بودند. برگها به مرور زمان و بر اثر بارش باران به رنگ قهوه ای در آمده بودند.
در حال طی مسیر اسبهایی را دیدیم که در حال چرا کردن بودند و کره اسبی که در حال شیر خوردن بود و این باعث شد نظر مرا و بقیه گروه را به خود جلب کند.
مسیر پر بود از بوته های بسیار بزرگ تمشک که الان وقت خوردنشان بود، تیغ ها مگر میگذاشتند بدون زحمت کار خود را انجام دهیم،اما ارزش خراشیده شدن دست و لباس را داشت و تا میتوانستیم خوردیم تا جایی که دیگر حاجی صدایش در بیاید و مجبور به حرکت شویم و تا بوته بعدی دوباره داستان از نو شروع میشد و این اتفاق کرارا" تکرارمیشد.
به بوته زرشک که رسیدیم توقف طولانی شد چون این بار بچه ها تصمیم داشتند که نایلونها را پر کنند و زرشک ها را با خود به خانه سوغاتی ببرند!
پارك ملي خجير از كوهستانهاي بلند و تپه ماهورهاي مرتفع و نيمه مرتفع تشكيل شده است كه ارتفاع آن از 1200 متر تا 2138 متر متغير است. اين منطقه از نظر آب و هوايي جزو اقليم هاي سرد به شمار مي رود.
قله هاي مهم پارك ملي خجير عبارت اند از : قله زلزله، بارجمالي، زيرك چال، سروكوه، آسمان كوه، گويداغ، جنگل سوخته و دربندك.
منابع آبي در پارك ملي خجير عبارتند از:
رودخانه جاجرود كه پس از عبور از سد لتيان در پارك جريان دارد. همچنين چشمه ها كه آبدهي بيشتري نسبت به پارك ملي سرخه حصار دارند.
ازچشمه هاي مهم اين منطقه مي توان به چشمه باغ انگوري، باغ اناري، دره چنار، سنگ بندي، باغشاه، نايب علي ، سيدرضا اشاره كرد. كم باران ترين ناحيه پارك ملي خجير دره مركزي آن است.
منابع آب كافي، پناهگاه زياد، و پوشش گياهي متناسب با نياز گونه ها، مجموعا" زيستگاه مناسبي در دو پارك ملي خجير و سرخه حصار و منطقه حفاظت شده جاجرود فراهم كرده است، به خصوص پارك ملي بطوري كه از بهترين زيستگاههاي البرز مركزي مي باشد.
پارك ملي سرخه حصار گرچه به دليل عوامل تنش زاي زياد دستخوش تغييرات قرار گرفته اما همچنان از اهميتي خاصي برخوردار است.
بعد از اینکه بوته زارها و جنگلهای پاییزی را پشت سر گذاشتیم وارد ارتفاعات شدیم، ساعت 9.10 صبح در ابتدای مسیر و در میان صخره ها به جهت صرف صبحانه توقف کردیم ! بعد از صبحانه وارد دره شده و مسیر را ادامه دادیم و کوه را دور زدیم و مدتی هم روی یال کوه حرکت کردیم.
از بالای کوه زیبایی اطراف و کوههای شمال و پیرامونمان که پر بود از برف و همچنین ابرهای پراکنده ای آنرا احاطه کرده بودند بهتر دیده میشد، من ارتفاع و کوه را به همین جهت که چشم انداز آن وسیع است و تا دور دستها را میشود دید بسیار دوست دارم، یک نوع حس غرور، لذت و زیبایی در ارتفاع به من دست میدهد!
با خود می اندیشم ما الان در این فضای بکر و زیبا در دل کوه و جنگل و فارغ از تمام مشکلات زندگی و زندگی تکراری در این هوای با طراوت با جسمانی سالم و دیدگانی که با دیدن طبیعت برق میزند در جمع دوستان صمیمی و یکدست در حال حرکت هستیم اما چه بسیارند افرادی که خود را محکوم به چهاردیواری خانه کرده و در روز تعطیل به قول خودشان استراحت میکنند و یا هنوز هم در خوابند!!
بسیاری از این افراد نمی دانند و یا میدانند ولی نمی توانند اما امتیاز ما این است که هم میدانیم و هم میتوانیم !!! پس لذت و سلامتی و شادابی نصیب کسانی میشود که میخواهند، می توانند و حرکت میکنند!!
زمان يا فصل بازديد از منطقه و وضعيت منطقه در فصول مختلف:
زمان بازديد در منطقه مي بايست با در نظر گرفتن فصل زادآوري و توليد مثل حيات وحش منطقه يعني اوايل تيرماه تا اوايل آبان ماه باشد و بازديد ها مي بايست در مسيرهاي تعيين شده صورت گيرد.
شايان ذكر است بازديد و گردشگري در محدوده هاي باغشاد، باغ انگوري و زيستگاههاي اين منطقه بدليل قرارگيري در زون امن پارك ملي مي بايست محدود و محدودتر گردد و از ساير مسيرهاي تعيين شده استفاده نمود كه تاثير كمتري در مديريت منطقه دارد.
پارک های ملی خجیر، سرخه حصار و منطقه حفاظت شده جاجرود بوسیله پاسگاه های محیط بانی باغ شاد، جاجرود، ماملو، قصرفیروزه و توچال تحت حفاظت قرار دارند.
در ادامه راه پس از پایین آمدن از کوه وارد زیباترین قسمت مسیر شدیم، جنگلی بود از درختان چنار که تمامی درختان آن پس از خارج شدن از دل خاک 5 یا 6 تنه داشتند و به فواصل منظم از هم قرار داشته و اکثر برگهای خود را هم ریخته بودند.
یکطرف درختان چنار با برگهایی زرد که زمین را فرش کرده بودند و طرف دیگر بوته ها و درختانی که همچنان سبز بودند و زیباتر اینکه رودخانه ای از میان آنها میگذشت.
دیدن ویلاهای شخصی و گله های در حال چرای گوسفندان در این منطقه محافظت شده واقعا عجیب و تاسف آور بود!
خجير، حافظ هواي پاك
خجير و سرخه حصار دو همسايه در هم تنيده اند. شانه به شانه هم ايستاده اند تا پايتخت آلوده ايران را درمان كنند. ضربه هاي تازيانه پايتخت نشينان، اين روزها چهره اين مواهب طبيعي خدادادي را مخدوش كرده است.
خجير يك ريه تنفسي است. پارك ملي خجير و سرخه حصار در محدوده شرق تهران تعيين كننده نقش مهمي در وجود روزهاي پاك پايتخت به شمار مي رود.
پارک ملی خجیر همیشه در معرض فشار همه جانبه توسعه ناپایدار بوده است.
ساخت و سازهای غیرمجاز در داخل مستثنیات جهاد کشاورزی و اشخاص،
تعارضات و تصرفات حضور صنایع نظامی پارچین و هوا فضا،
تخریب حاصل از اجرای پروژه های ملی و احداث راههای دسترسی متعدد،
حفر چاه های غیرمجاز در منطقه،
شکار و صید غیرمجاز،
ایجاد آتش سوزی در عرصه های طبیعی و بکر،
ورود دام و کوچ عشایر در فصل کوچ،
احداث گلخانه های غیرمجاز و ورود سموم کشاورزی به چرخه محیط،
احداث سد ماملو،
احداث اتوبان اصلاحی پارچین،
ورود غیرمجاز مصالح و افزایش ساخت و ساز های غیرمجاز،
ایجاد صداهای مهیب حاصل از انفجار در صنایع نظامی،
جنگل کاری های منابع طبیعی با درختان غیربومی،
برداشت غیرمجاز سنگ و ماسه از بستر رودخانه،
آبگیری سد ماملو و هجوم مردم برای تفریح در کنار رودخانه و دریاچه سد
و کمبود نیرو و امکانات حفاظتی
از مهمترین عوامل تهدید کننده این منطقه به شمار می روند.
بسياري از كارگران شاغل در شكارگاه خجير كه عمدتاً قبل از پيروزي انقلاب جهت امور كشاورزي در آنجا اسكان داشتند به عنوان محيط‌بان، قرق‌بان و كارگر به استخدام جهاد سازندگي، حفاظت محيط زيست و منابع طبيعي استان تهران درآمدند.
ليكن خويشاوندي اين افراد با ساكنين پارك موجب گرديد تا علي‌رغم ملي بودن پارك، برخي از آنان با ادعاي اينكه از ساكنين منطقه مي‌باشند، در اين اراضي اقدام به ساخت و ساز نمايند.
پس از گشت و گذاری کامل در منطقه ساعت 13 برای صرف ناهار در زیر پلی در نزدیکی مینی بوس اتراق کردیم و هیزمها را آتش زدیم و بساط ناهار گرم و پهن شد و پس از صرف ناهار چای هیزمی نوش شد تا پس از آن مجددا" کوله ها بسته شود و حرکت دوباره آغاز!!
مینی بوس پس از چند کیلومتر حرکت در مسیر خاکی، توقف کرد ، از ماشین پیاده شدیم. فضایی باز و وسیع در کنار جاجرود به چشم میخورد و حدود نیم ساعت پیاده روی در این دشت باز و هموارو گل آلود نیاز داشت تا به دریاچه سد ماملو برسیم، سدی بزرگ و زیبا که پیرامون آنرا کوهها احاطه کرده و از واریز رود خانه جاجرود شکل گرفته است.
بدلیل مه آلود بودن هوا وسعت دید کم شده بود اما این باعث نمیشد که زیبایی این دریاچه به چشم نیاید.
سد ماملو (دروازه)، سدی است در دست ساخت در استان تهران، در ۴۵ کیلومتری جنوب شرقی تهران، بر روی رودخانه جاجرود. هدف از احداث سد ماملو، تأمین آب کشاورزی، آب شرب و برق است.
دریاچه این سد حدود ۸۰۰ متر عرض و ۳۰۰۰ متر طول دارد.عمليات ساختماني سد ماملو در سال 1379 آغاز و آبگيري اوليه سد در ديماه 1386انجام گرديد..
هدف هاي اصلي:
بهره گيري از پتانسيل حوزه آبريز رودخانه جاجرود و دماوند
تامين آب مطمئن براي كشاورزي دشت ورامين و پاكدشت
تامين بخشي از آب شرب جنوب تهران و شهرهاي مسير
تامين بخشي از آب مورد نياز صنعت
در مسیر بازگشت از کنار رود حرکت کردیم رودخانه ای که میگفتند ماهی کپور دارد ، البته چند نفری را دیدیم که در حال ماهیگیری غیر مجاز هستند و ماهی هم گرفته بودند و حتی یکی از آنها عنوان کرد که ماهی 37 کیلویی از دریاچه سد گرفته اند!
همچنین داخل رودخانه پر بود از تره آبی که به زبان آذری "بولاغ اوتی" گفته میشود، این گیاهان برای حاجی جذابیت داشتند و این بار نوبت حاجی بود که شروع کند به چیدن بولاغ اوتی و میگفت که برای بیماری مرض قند مفید است!
ساعت 16.40 : از برف و باران صبح دیگر خبری نبود که سوار بر مینی بوس شدیم و با کوله باری از خاطره که از دشت و کوه و جنگل و مه و ابر و باران و دوستان بود به سمت چهار دیواری حرکت کردیم!!!
هزینه برنامه : 15000 تومان
