و اما گزارش درکه - گردنه پلنگچال
درود بر زندگی...زنده باد تجربه...
ساعت 5 صبح جمعه 13 بهمن ماه با صدای بارش باران بیدار شدم...خدا را شکر ...یک روز بارانی... روزهای بارانی همیشه برنامه ای پرطراوت داشته ایم.
طبق پیش بینی هوا شناسی mountain forecast می دانستم که علاوه بر بارش شب جمعه ، روز جمعه هم بارش برف را در قله توچال ( و بالطبع با شدت کمتر در ارتفاعات پایین تر ) خواهیم داشت. این بود که تجهیزاتم کامل بود... گورتکس و پانچو و پلار...کفش زمستانی و گتر...
برنامه مان هم درکه است بطرف کماچال و البته حاج آقا لیدرمان گفته بودند که "ببینیم طبیعت چی میگه...فرمانده طبیعته"
6.10 صبح از جلوی فرهنگسرا که حرکت کردیم باران قطع شده بود...هوا گیری مینی بوس آقا حقیقی هم کمی بین راه معطل مان کرد و بالاخره بعداز سوار شدن چند نفر از دوستان که زیر پل گیشا منتظرمان بودند ساعت 7.15 رسیدیم به محله درکه که حسابی سفیدپوش شده بود و6-5 سانتی برف روی درختها نشسته بود.
بارش دیشب هوا را پاک پاک کرده بود.مثل گل...بعد از مدتها دود خوردن چه لذتی می بردم ...هوای به این تمیزی...نوبره والا....
در مسیر اصلی درکه براه افتادیم ...هفت حوض و کارا...چشمه اول و دوم...برف تازه دره های درکه را پوشانده ... آذغالچال که رسیدیم با آوازی از آقا داریوش خواننده نوظهور گروه گرم شدیم ونفسی گرفتیم .
تا ساعت 9 چند باری بارشهای خفیف برف هم داشتیم که زود قطع میشد... موضوع عجیب بوران برفی بود که قبل از پناهگاه چند باری تکرار شد و حالا می فهمم علامت وزباد شدید بالا دست دره بوده...برف نمی آمد هوا ابری آفتابی بود ولی باد شدید ، از بارش شب گذشته ، بورانی به پا میکرد.
راه لغزنده بود و احتیاط لازم...کمی دیرتر از همیشه به پناهگاه رسیدیم... ساعت 10.40 دقیقه...سه ربعی را در پناهگاه به صبحانه و خوش وبش با دوستان قدیمی گذراندیم...11.30 دقیقه بود که دستور جمع و جور کردن وسایل و حرکت مجدد صادر شد.
ادامه مسیر به طرف گردنه پلنگچال است.مسیری که بارها رفته ایم. در فصول مختلف و حتی در زمستان. بنظرم امروز فقط با برف بیشتری مواجه خواهیم شد ولی نه...ساعتی بعد می فهمم که حالا حالاها باید در کوهستان شاگردی کنم و کسب تجربه...
جلوتر از ما یک گروه 3 نفره در حرکتند و پشت سر ما هم چند نفری بدون تجهیزات و حتی بدون کوله ! راهی شده اند.
مسیر زیگزاگی معمول بالای پناهگاه را آهسته و پیوسته طی می کنیم... مثل همیشه در کنار کتیبه یادبود مرحوم " علیرضا فلاح " توقفی کوتاه داریم و صلواتی نثار روح آن جوان از دست رفته....
به گوسفند سرا که می رسیم وزبادی شدید غافلگیرمان می کند... خوشبختانه بیشتر از یک دقیقه طول نمی کشد و گرچه حاجی در ادامه مسیر مردد شده اند ولی از آنجا که بارشی در کار نیست ، فعلا راه را ادامه میدهیم.
به جز گروه 3 نفره جلودار ( که حالا شده اند 2 نفر ) گروهی 8-7 نفره هم خیلی جلوتر از ما در حال باز کردن مسیر و پیشروی به طرف گردنه هستند و مسیر را به درستی از روی سینه کش سمت چپ گردنه باز می کنند .
ما هم تقریبا همان مسیر باز شده را ادامه می دهیم با این تفاوت که حالا وزباد هر 5 دقیقه یکبار تکرار میشود و چنان شدتی دارد که به سرعت رد پای گروه قبلی را می پوشاند و 2 نفر جلودار مجبورند دوباره راه را باز کنند.
خودمان را می پوشانیم و همچنان ادامه می دهیم. گروه جلودار 8-7 نفره روی سینه کش تغییر مسیر داده اند و قصد عبور از بالای صخره ها را دارند و ظاهرا در ادامه دادن مسیر هم اختلاف نظر پیدا کرده اند و این از بحث و سر و صدایشان پیداست.
ما راه مستقیم را بطرف گردنه ادامه می دهیم...نگاهی به ساعتم می اندازم... ساعت 14...مسیر طولانی شده...نزدیک به دوساعت و نیم است که برای رسیدن به گردنه تلاش می کنیم ...مسیری که به طور معمول بیش از یکساعت ونیم نیست...مسیر طولانی شده و این یعنی زنگ هشدار... هشدار طبیعت... اگر که گوشی شنوا داشته باشیم...
حالا روی سینه کش در نزدیکی و هم ارتفاع با گردنه هستیم ولی حجم برف زیر پایمان تقریبا به یک متر رسیده و برفکوبی بسیار مشکل ...با وزبادی که هر لحظه شدت می گیرد...علاوه بر آن مجبور به تراورس ( عبور عرضی) در زاویه ای با شیب تند هستیم که ایجاد بهمن و سقوط به داخل دره بعید نیست... این گردنه امروز رکاب نخواهد داد...
برای ما جوانها ادامه مسیر به طرف گردنه همچنان وسوسه برانگیزست ولی در یک اقدام ضربتی حاجی دستور بازگشت به طرف پناهگاه پلنگچال را صادر می کنند...برمی گردیم....به سرعت...به فرمان حاجی... همگی...حتی 2 نفر جلودار برفکوب...
چند نفری از گروه 8-7 نفره جلودار هم به ما پیوسته اند...وزباد هر لحظه شدت می گیرد و ما شده ایم یک گروه 25 نفره روی سینه کش دره های پلنگچال با سرعت باد شاید 80 کیلومتر بر ساعت که مرا دارد از جا می کند و بورانی از برف...
و من در این فکرم که خدایا ...ما انسانها ، با این همه غرور و منیّت ، چقدر در برابر عظمت طبیعت تو ، ناچیز و بی دفاعیم...
حاجی جوانها را برای برفکوبی به جلوی صف می خواند...راه ناپدید شده... حاجی لیدر مسیر مناسب را نشان می دهد و جوانها برفکوبی می کنند... و من در می یابم در کوهستا ن نه (دانش علمی )، نه ( تجهیزات ) ، بلکه " تجربه " حرف اول را میزند...
و زنده باد " تجربه پیشکسوتان "
در مناطق خطر می ایستیم و تک به تک و با احتیاط عبور می کنیم با این حال 2 بار حرکت بهمن را هم تجربه می کنیم که خوشبختانه سرعتی ندارد و به علت شیب مقعر دره متوقف میشود.
همدلی و همکاری تیم عالی است...بچه ها به هم کمک می کنند... هوای نامساعد و شرایط خطرناکی است ولی کسی خودش را نباخته و همگی گوش به فرمان سرپرستی حرکت می کنند.
پناهگاه پلنگچال را که ته دره می بینم خدا را شکر می کنم...ساعت 15.30 دقیقه است...10 دقیقه ای استراحت در پناهگاه داریم و تجدید قوایی و بعد هم یخ شکن ها را می بندیم و دوباره براه می افتیم.
و جالبترین قسمت ماجرا :
مردم عادی که ساعت 4.30 بعدازظهر با کفش معمولی و بدون کوله ، تازه دارند می آیند بالا و هشدارهای ما را در مورد هوای نامساعد جدی نمی گیرند.
درود بر زندگی...زنده باد تجربه...
آتیه
بهمن :
ريزش برف از ارتفاع دركوهستان بعلت سنگين شدن برف و عوامل خارجي ديگر.
عوامل دروني موثر در ايجاد بهمن :
شامل خود برف و بستر زير برف مي باشد . به عبارتي حجم ؛جنس و لايه هاي برف به همراه ميزان شيب و وضعيت بستردر ايجاد بهمن موثر هستند.
عوامل بيروني موثردر ايجاد بهمن :
ميتواند شامل صدا - حيوانات - باد- زلزله - كوهنوردان و ... باشد.
نكات:
اگر ارتفاع برف تازه بين 15 تا 20 سانتيمتر باشداحتمال ريزش بهمن كم است!
اگر ارتفاع برف تازه بين20تا 30 سانتيمتر باشد احتمال ريزش وجود دارد!
اگر ارتفاع برف تازه بيش از 30 سانتيمتر باشد ريزش بهمن حتمي است!
لايه هاي برف :
اگر لايه پودري روي لايه يخ زده فشرده باشد بهمن حتمي است و اگر لايه هاي يخ زده و فشرده روي هم باشند احتمال وقوع بهمن بسيار كم است.
عوامل تاثير گزار در برف :
در دماي كم برف يخ مي زند پس هر چه دما پايين تر وهوا سردتر باشد احتمال ريزش بهمن كم تر است . بادباعث انباشته شدن برف و ريزش آن مي شود پس افزايش وزش باد برابر با افزايش خطر بهمن است . در ارتفاع بالا برف آب نمي شود و حجم برف زياد مي شود پس احتمال بهمن بيشتر است.
شيب بستر :
درشيب 23 تا 60 درجه احتمال بهمن زياد است و در شيبهاي بيشتر و كمتر از اين مقدار احتمال ريزش بهمن بسيار كم است .
بيشترين بهمن ها در شيب 30 تا 45درجه رخ داده است . همچنين در شيب هاي محدب خطربيشتر از شيب هاي مقعر يا فرو رفته است . در شيب محدب سرعت بهمن هر لحظه بيشتر مي شود و در شيب مقعر بالعكس.
وضعيت بستر : اگر بستر زير برف يكنواخت باشد احتمال ريزش بهمن زياد مي شود و هر چه يكنواختي آن كمتر باشد و موانعي مانند سنگ و بوته ودرخت در آن باشد احتمال ريزش بهمن كم مي شود.
محدوده بهمن :
معمولا به دور از يال ها وخط الراس ها است و بيشتر بطرف مركز خط القعر كوه است يعني فرورفتگي بين دو يال و زير خط الراس .
بهمن چگونه اتفاق مي افتد؟
بهمن با حرکت توده هاي برف بر روي شيب،زماني که برف شرايط ناپايداري بر روي شيب داشته باشدو با تحريک يک عامل خارجي(مانند وزن برف تازه باريده،باد،وزن يک کوهنورد و ...)ايجاد مي شود.
وقوع بهمن تابع شرايط محيط مانند بستر برف،شدت و جهت باد،ميزان برف تازه،عدم اتصال کريستال هاي برف تازه باريده به برف قديمي،گرم شدن برف در طول روز،شيب مناسب و... است.با حضور اين عوامل کنار يکديگر امکان وقوع بهمن به شدت افزايش مي يابد
در يک دسته بندي کلي اين عوامل به 4 دسته زيز تقسيم مي شوند:
1-شيب وعوارض منطقه
شکل شيب نيز تأثير زيادي در وقوع بهمن دارد.بيشتر بهمن هاي قالبي در شيب هاي محدب ايجاد شده اند.
مناسب ترين شيب براي ايجاد بهمن بين 30 تا 45 درجه(شيب بحراني)است و بيشترين تعداد بهمن در اين شيب اتفاق افتاده است.
2-آب و هواي منطقه
هرچه برف تازه بيشتر ببارد احتمال رخداد بهمن بيشتر مي شود.باد مي تواند حجم زيادي از برف را در يک شيب به روي هم انباشته کند و خطر بهمن را افزايش دهد.همواره اولين روز آفتابي بعد از چند روز هواي برفي خطرناک ترين زمان براي رخداد بهمن است.
دماي پايين،همراه با ريزش برف باعث مي شود تا برف تازه تحکيم پيدا نکند و برف تازه مستعد وقوع بهمن باشد.همچنين افزايش زياد دماي هوا،برف را شل مي کند و باعث مي شود تا برف استحکام خود را از دست بدهدو احتمال وقوع بهمن افزايش يابد.
بهمن هاي قبلي که در اطراف شما اتفاق افتاده اند،حجم زياد بارش برف تازه(20 سانتي متر يا بيشتر)،برف تازه که در حال بارش است(2 سانتي متر در ساعت يا بيشتر)نشان دهنده افزايش احتمال وقوع بهمن هستند.
3-نحوه لايه بندي برف
در طول فصل زمستان برف تازه در معرض عواملي مانند باد و دماي متغير هوا(در روز و شب)است به همين دليل به شکل لايه هاي متفاوتي با استحکام متفاوت بر روي شيب قرار مي گيرد.
نحوه لايه بندي برف برروي شيب تأثير بسيارزيادي بر وقوع بهمن دارد.يک لايه برف تازه بر روي يک بستر ناپايدار مي تواند سبب لغزش لايه رويي و وقوع بهمن مي شود.
4-انسان ها
وقوع بهمن ناشي از بخت و اقبال نيست،بلکه نتيجه تصميم انسان هااست. براساس آمار گردآوري شده،بيش از 90 درصد از بهمن ها که منجر به مرگ يا صدمه شده اند،توسط انسان ها ايجاد شده اند.
انسان ها به دلايل متعددي(مانند نحوه تصميم گيري،عدم آگاهي و نگرش و عادت هاي نادرست،عدم انتخاب مسير صحيح...)علايم هشداردهنده وقوع بهمن را ناديده مي گيرند و با تصميم گيري نادرست سبب وقوع بهمن مي شوند.
اگر شما شاهد سقوط بهمن روي ديگران بوديد:
*شما نبايد يک قرباني ديگر باشيد،تشخيص دهيد که آيا ورود شما به منطقه وقوع بهمن ايمني شما را به خطر مي اندازد يا نه؟
*زمان بسيار حياتي است ! شما تنها کساني هستيد که مي توانيد در اولين 15 دقيقه حياتي پس از وقوع بهمن به قرباني کمک کنيد.
*اگر محيط ايمن بود آخرين نقطه رويت فرد را شناسايي کنيد و در مسير سقوط بهمن با چشم به دنبال قرباني بگرديد.
*اگر در سطح بهمن قرباني را نيافتيد با استفاده از روش هاي جستجو با سوند بهمن (يا با استفاده از دستگاه هاي ا لکترونيکي)به دنبال وي بگرديد.
اگر خودتان گرفتار بهمن شديد:
*فرياد بکشيد و ساير افراد را آگاه سازيد.
*همه تجهيزات(کوله پشتي،باتوم، کلنگ و...)را از خود جدا کنيد.
*سعي کنيد خود را به سمت کناره هاي بهمن بکشانيد.
*سعي کنيد يکي از دستانتان را در مقابل صورت قرار دهيد و زانوها را به سمت سينه خم کنيد تا فضاي بيشتري براي تنفس در اختيار داشته باشيد.
*اگر نور خورشيد را مي بينيد،سعي کنيد خودتان را تکان دهيد و به بالاي برف بکشيد،در غير اين صورت انرژي خود را ذخيره کنيد.
*آرام باشيد و به تنفس خود نظم دهيد.
همواره به ياد داشته باشيد:
*در هنگام اجراي برنامه به همه تغييرات محيط توجه کامل داشته باشيد،تغيير در شرايط برف و دماي محيط آن مي تواند نشان دهنده افزايش خطر وقوع بهمن باشد.
*اجتناب از وقوع بهمن و يا زنده ماندن بعد از رخداد آن نياز به داشتن دانش در مورد بهمن و دلايل و شرايط وقوع،تجربه صعود در مسيرهاي برفي و انتخاب مسير صعود و فرود صحيح دارد.
پی نوشت :
-
متاسفانه در شرایط مذکور امکان تصویر برداری مهیا نبود.تنها عکس موجود را آقای مجید نیاسر برایمان فرستاده اند.
-
من ،شخصا ، از تجربه این برنامه بسیار خوشحالم...با کسب این تجربه، لزوم تجهیزات کامل و مناسب فصل را درک نموده و واقعیت خطر در کوهستان را از نزدیک لمس کردیم.
-
در روز فوق الذکر در درکه ، هیچ خبری از نیروهای پلیس کوهستان و امداد و نجات استان تهران نبود... حتی نیرویی برای اطلاع رسانی وجود نداشت و ما روز شنبه دانستیم که تله کابین تعطیل و مسیر ولنجک ،از ایستگاه 2 به بالا به علت حجم برف کاملا مسدود بوده... پیشنهاد می کنم در شرایط اضطراری فقط روی شخص خود و گروهتان حساب کنید و نه هیچکس دیگر...
